Điệp ngữ là gì? Cách xác định kiểu điệp ngữ trong đoạn thơ

Điệp ngữ là bài học bạn sẽ gặp và được học trong sách giáo khoa Ngữ Văn 7 (Tập 1). Tuy nhiên nếu bạn đã học qua nhưng vẫn chưa hiểu rõ khái niệm điệp ngữ là gì cũng như cách xác định các kiểu điệp ngữ trong đoạn thơ thì cùng M5s News theo dõi ngay bài viết bên dưới nhé.

1. Khái niệm điệp ngữ là gì?

Điệp ngữ là một biện pháp tu từ sử dụng một từ hoặc cụm từ lặp đi lặp lại trong cùng một câu nói, đoạn thơ, đoạn văn hoặc nhiều hơn là trong một bài thơ. Mục đích của biện pháp tu từ này là nhằm nhấn mạnh, liệt kê hay tạo sự chú ý của sự vật, hiện tượng khi được tác giả nhắc tới.

Vậy điệp ngữ và điệp từ khác gì nhau?

Điệp ngữ có rất nhiều cách phân chia khác nhau và là tên gọi chung của điệp từ, điệp câu. Khi dựa theo yếu tố từ ngữ được lặp lại trong đoạn văn hoặc đoạn thơ, nếu lặp lại 1 từ nào đó thì được gọi là điệp từ, còn lặp lại 1 cụm từ (nhiều hơn 1 từ) thì gọi là điệp ngữ, lặp lại 1 câu gọi là điệp câu và lặp lại cả đoạn văn hoặc đoạn thơ nào đó được gọi là điệp khúc. (Theo bài giảng Ngữ Văn 7 của Cô Trương San - Thạc sĩ bộ môn Ngữ Văn, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội).

Ví dụ:

“Trời xanh đây là của chúng ta

Núi rừng đây là của chúng ta 

Những cánh đồng thơm mát 

Những ngả đường bát ngát 

Những dòng sông đỏ nặng phù sa.”

Đáp án:

• Điệp từ là từ “những”
• Điệp ngữ là cụm từ “đây là của chúng ta”

2. Điệp ngữ có mấy dạng?

Dựa vào vị trí từ ngữ lặp lại, điệp ngữ được chia thành 3 dạng chính, mỗi dạng sẽ có những tác dụng khác nhằm thể hiện mong muốn, mục đích khác nhau trong mỗi câu thơ.

Theo Sách Ngữ Văn 7 trang 152 điệp ngữ có các dạng là: Cách quảng, nối tiếp, chuyển tiếp (vòng)

2.1 Điệp ngữ cách quãng

Là hình thức một câu hay một cụm từ được lặp đi lặp lại tuy nhiên không có sự liên tiếp mà thay vào đó là sự ngắt quãng. Chúng có thể cách nhau trong 1 câu hoặc cách nhau trong 2 - 3 câu trong một đoạn thơ. Công dụng của dạng điệp ngữ cách quảng là gây sự ấn tượng, nhấn mạnh điều mà tác giả muốn nhắc tới.

>>Tìm hiểu thêm: Để nhấn mạnh một sự vật, sự việc nào đó trong câu văn hay đoạn thơ ngoài cách sử dụng điệp ngữ cách quảng bạn cũng có thể sử dụng loại từ láy.

Ví dụ:

“ Ta làm con chim hót

Ta làm một cành hoa

Ta nhập vào hoà ca

Một nốt trầm xao xuyến”

Đây là đoạn thơ được trích từ “Mùa Xuân Nho NHỏ - Thanh Hải”. Điệp từ “ta” được tác giả nhắc đi nhắc lại 3 lần thể hiện sự khát khao của nhân vật “ta” muốn được hòa mình vào thiên nhiên và làm nhiều điều trong cuộc sống.

2.2 Điệp ngữ chuyển tiếp (vòng)

Hay còn được gọi là điệp ngữ vòng, là dạng mà các từ hay cụm từ ở cuối câu này và đầu câu kia. Câu thơ sau sẽ nối tiếp câu thơ trước nhằm tạo sự liên kết và kết nối giữa các câu thơ, đem lại cảm xúc dào dạt, dâng trào cho người nghe, người đọc. Dạng điệp ngữ này thường được sử dụng ở những thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, lục bát hay thất ngôn lục bát,..

Ví dụ:

 “Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy

Thấy xanh xanh những mấy ngàn dâu

Ngàn dâu xanh ngắt một màu

Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai?”

Đây là một trong những câu thơ của “ Sau Phút Chia Li - Đoàn Thị Điểm”. Điệp từ được sử dụng ở đây là “cùng, thấy, ngàn dâu”. Việc sử dụng những điệp ngữ này muốn nhấn mạnh muốn buồn khắc khoải của người phụ nữ chinh phụ tiễn chồng ra chiến trận. Vừa mới nhìn thấy nhau nhưng giờ lại xa cách nghìn trùng.

2.3 Điệp ngữ nối tiếp

Là hình thức các từ hoặc cụm từ lặp đi lặp lại nối tiếp nhau trong cùng một câu. Với công dụng tạo sự mới mẻ, liền mạnh, có tính tăng tiến.

Ví dụ:

Trong sách giáo khoa ngữ văn lớp 7 có một đoạn trích được sử dụng điệp ngữ nối tiếp

“ Anh đã tìm em, rất lâu, rất lâu

Cô gái ở Thạch Kinh Thạch Nhọn

Khăn xanh, khăn xanh phơi đầy lán sớm

Sách giấy mở tung trắng cả rừng chiều”

Điệp từ được sử dụng ở đây chính là “rất lâu, rất lâu và khăn xanh khăn xanh”. Thông qua phép điệp từ nối tiếp này đoạn văn thể hiện được sự nhớ nhung da diết của tác giả đối với người “em”.

3. Mẹo giúp nhận biết các kiểu điệp ngữ đơn giản

Về cách nhận biết dạng của điệp ngữ khá đơn giản, bạn chỉ cần ghi nhớ và tìm ra sự khác nhau giữa các dạng điệp từ ngữ là gì đã có thể nhận biết một dạng nào đó khi gặp phải.

Bảng so sánh sự khác nhau giữa các dạng điệp ngữ

4. Tác dụng của điệp ngữ trong văn học?

- Tác dụng nhấn mạnh:  Phần lớn là sử dụng để nhấn mạnh sự vật, sự việc, hiện tượng mà tác giả nói đến. Hay tác giả sử dụng điệp từ để muốn nhấn mạnh tâm tư, tình cảm và nỗi lòng của nhân vật được nhắc đến.

Ví dụ:

“Một bếp lửa chờn vờn sương sớm

Một bếp lửa ấp iu nồng đượm

Cháu thương bà biết mấy nắng mưa”

Được trích từ bài “Bếp lửa - Bằng Việt” điệp từ “một bếp lửa” được lặp lại ở đầu câu có tác dụng nhấn mạnh hình ảnh chiếc bếp lửa trong tâm trí của người cháu khi nhắc tới người bà của mình. Thể hiện nỗi nhớ da diết về chiếc bếp lửa, người bà yêu dấu.

- Tác dụng của biện pháp tu từ liệt kê trong điệp ngữ:  Liệt kê lại những sự vật, sự việc được tác giả nhắc tới trong bài thơ. Việc sử dụng liệt kê giúp làm rõ ý nghĩa, tính chất của từng sự vật, sự việc, hiện tượng trong câu thơ.

Ví dụ:

“Buồn trông cửa bể chiều hôm,

Thuyền trôi thấp thoáng cánh buồm xa xa,

Buồn trông ngọn nước mới sa,

Hoa trôi man mác biết là về đâu.

Buồn trông ngọn cỏ dầu dầu,

Chân mây mặt nước một màu xanh xanh.

Buồn trông gió cuốn mặt duềnh,

Tiếng mưa sầm sập vây quanh chỗ ngồi.”

Đoạn thơ trên thuộc bài “Truyện Kiều” của tác giả Nguyễn Du. Điệp ngữ ở đây là “Buồn trông” với mục đích liệt kê những cảnh vật trước mắt của Thuý Kiều khi bị giam ở Lầu Ngưng Bích từ đó nói lên nỗi buồn ngày một trào dâng của Thuý Kiều.

- Tác dụng khẳng định: Không chỉ sử dụng biện pháp tu từ để nói về sự vật, sự việc, hiện tượng có sẵn. Điệp từ còn được sử dụng nhằm khẳng định, tuyên bố về một điều tất yếu hay niềm tin của tác giả vào một sự việc có thể xảy ra

Ví dụ:

“Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của Pháp hơn tám mươi năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phía Đồng minh chống phát xít mấy năm nay, dân tộc đó phải được tự do! Dân tộc đó phải được độc lập”.

Đây là một đoạn trích ngắn của bản “Tuyên Ngôn Độc Lập - Hồ Chí Minh” sử dụng điệp ngữ “một dân tộc” và “dân tộc đó” nhằm mục đích nhấn mạnh, tự hào dân tộc ta luôn kiên cường, có ý chí đấu tranh mãnh liệt, giành lại độc lập. Việc dân tộc ta có được sự tự do, độc lập là một điều chắc chắn.

5. Cách phân biệt phép điệp ngữ và lặp từ

Về tính chất thì điệp ngữ và lặp từ hoàn toàn khác hẳn về nhau, tuy nhiên nhiều người lại có sự nhầm lẫn và cho rằng 2 cái này cùng là một. Nhiều người thì biết rằng chúng không hề giống nhau tuy nhiên lại không biết chúng khác nhau ở điểm nào. Hiểu được vấn đề đó M5s News sẽ giúp bạn so sánh ngay bên dưới đây.

Điểm giống nhau: Cả 2 đều là hình thức lặp đi lặp lại của một từ hoặc 1 cụm từ trong một câu, đoạn văn cụ thế.

Bảng so sánh sự khác nhau giữa điệp ngữ và lặp từ

6. Những lưu ý nên nhớ khi sử dụng điệp ngữ

Nếu bạn muốn ứng dụng phép tu từ điệp ngữ vào trong văn viết của mình thì không nên dừng lại ở việc tìm hiểu về khái niệm của điệp ngữ là gì hay tác dụng của chúng. Bên cạnh đó, bạn cũng nên tìm hiểu thêm về những lưu ý trong việc sử dụng để tránh mắc phải lỗi lặp từ.

• Trường hợp thường xuyên xảy ra nhất khi sử dụng điệp ngữ đó chính là lạm dụng quá đà làm từ hoặc cụm từ lặp đi lặp lại quá nhiều lần dẫn đến việc bài viết rườm rà, không thể hiện được ý chính hay nhân vật được nhắc tới.
• Để hạn chế tối đa trường hợp này diễn ra, bạn có thể xác định rõ ràng nhu cầu viết bài của mình muốn nhắm tới điều gì, qua biện pháp tu từ điệp ngữ muốn thể hiện được yếu tố nào, nhân vật là ai, nội dung muốn thể hiện nhằm nói lên điều gì,... 
• Tiếp theo bạn nên hiểu rõ các khái niệm, dạng, công dụng,... để không bị sử dụng sai cách, sử dụng nhưng không mang lại tác dụng hay giá trị nghệ thuật nào.
• Bên cạnh đó, nếu bạn biết một đoạn văn hay bài văn có nội dung khá dài nhưng chỉ sử dụng duy nhất một biện pháp tu từ là điệp ngữ có thể gây sự chán nản cho người đọc hay không có điểm nổi bật cho bài viết. Vậy tại sao chúng ta không thử kết hợp nhiều biện pháp tu từ lại với nhau nhỉ?
• Biện pháp tu từ không chỉ có một mà có đến 12 biện pháp như: Nhân hoá, so sánh, ẩn dụ, hoán dụ, nói giảm nói tránh, nói quá, chơi chữ,... Nếu một bài văn chúng ta sử dụng và kết hợp nhiều biện pháp tu từ khác nhau chắc chắn bài văn sẽ thu hút, lôi cuốn người đọc hơn rất nhiều. Không những vậy, bài viết sẽ có nhiều điểm nhấn khác nhau và làm bài viết trở nên sinh động hơn và đặc biệt giúp hạn chế tối đa việc làm dụng điệp ngữ làm bài văn có nhiều lỗi lặp từ.

7. Giải bài tập SGK Ngữ Văn lớp 7 (sgk trang 153)

Bài tập 1: 

a). Tìm điệp ngữ trong đoạn trích sau đây và cho biết tác giả muốn nhấn mạnh điều gì.

“Một dân tộc đã gan góc chống ách nô lệ của Pháp hơn tám mươi năm nay, một dân tộc đã gan góc đứng về phía Đồng minh chống phát xít mấy năm nay, dân tộc đó phải được tự do! Dân tộc đó phải được độc lập”

Đáp án: 

+ “một dân tộc đã gan góc” => làm nổi bật bản chất kiên cường của dân tộc trong sự nghiệp chiến đấu giành lại độc lập và chống phát xít.

+ “dân tộc đó phải được” => khẳng định một cách hùng hồn quyền được hưởng tự do và độc lập của dân tộc ta.

b). 

“Người ta đi cấy lấy công

Tôi nay đi cấy còn trông nhiều bề.

Trông trời, trông đất, trông mây

Trông mưa, trông gió, trông ngày trông đêm.

Trông cho chân cứng đá mềm,

Trời êm, biển lặng mới yên tấm lòng.”

Đáp án: 

+ “đi cấy” => Nhấn mạnh sự khác biệt giữa hành động đi cấy của mình và người khác.

+ “trông” => Nhấn mạnh sự lo lắng, ngổn ngang trăm bề và sự vất vả của người nông dân.

Bài tập 2: Tìm điệp ngữ trong đoạn văn sau và nói rõ đấy là những dạng điệp ngữ gì.

“Vậy mà giờ đây, anh em tôi sắp phải xa nhau. Có thể sẽ xa nhau mãi mãi. Lạy trời đây chỉ là một giấc mơ. Một giấc mơ thôi.”

Đáp án: 

+ “xa nhau”: điệp ngữ ngắt quãng.

+ “một giấc mơ”: điệp ngữ nối tiếp

Bài tập 3: 

a). Theo em, trong đoạn văn sau đây, việc lặp đi lặp lại một số từ ngữ có tác dụng biểu cảm hay không?

“Phía trong nhà em có một mảnh vườn. mảnh vườn ở phía sau nhà em, em trồng rất nhiều loài hoa. Em trồng hoa cúc. Em trồng hoa thược dược… Em hái hoa tặng chị em…"

Đáp án: Đoạn văn trên không có tác dụng biểu cảm, việc lặp đi lặp lại những từ trên khiến cho câu bị rườm rà, lủng củng.

b). Em hãy chữa lại đoạn văn trên cho tốt hơn.

Đáp án: 

Phía sau nhà em có một mảnh vườn. Trên mảnh vườn ấy em trồng rất nhiều loại hoa: nào hoa cúc,thược dược, đồng tiền, hồng và cả lay ơn. Nhân ngày Quốc Tế Phụ Nữ em gái hoa ở sau vườn để tặng mẹ và chị gái em.

Tổng kết:

Hy vọng qua bài viết trên đây M5s News đã giúp bạn hiểu rõ điệp ngữ là gì cũng như cách xác định các kiểu điệp ngữ trong đoạn thơ. Nếu bạn vẫn còn thắc mắc bất kỳ vấn để gì có để để lại bình luận bên dưới chúng mình sẽ giải đáp nhanh chóng cho bạn.

Cảm ơn quý bạn đọc đã theo dõi hết bài viết.